БАЛАЛАР ҚҰҚЫҒЫН ҚОРҒАУ ОТБАСЫНДАҒЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚҚА ҚАРСЫ ТҰРУДІҢ МАҢЫЗДЫ АСПЕКТІСІ
- Жамбыл облысы, Тараз қаласы
Қазақстандағы әрбір 4-ші адам өлтіру отбасы-тұрмыстық жағдайда жасалады және шамамен 3 күн сайын тұрмыстық зорлық-зомбылықтан адам қаза табады.
Қинау дегеніміз – егер бұл әрекет денсаулыққа ауыр немесе орташа зиян келтірмесе, жүйелі түрде ұрып-соғу немесе басқа да зорлық-зомбылық әрекеттері арқылы физикалық немесе психикалық азап шегу
Осы норманы тиімді қолдану үшін «жүйелі» ұғымын заңнамалық тұрғыдан анықтау қажет деп санаймыз, мысалы, мұндай әрекеттерді белгілі бір уақыт аралығында екі реттен артық жасау. Мұндай өзгерістер қылмыстық заңның халықаралық болжамдылық қағидатына («болжау қағидаты») толық сәйкес келеді, әділеттілікке және адамды қинау үшін жауапқа тартуға қатысты ықтимал шағымдардың алдын алуға ықпал етеді. Айта кету керек, құқық қорғау органдары бұрын екі немесе одан да көп рет әкімшілік жаза қолданылған адамды азаптағаны үшін қылмыстық жауаптылыққа тарту арқылы тұрмыстық зорлық-зомбылықты қылмыстық жауаптылыққа тарту нұсқасын талқылады. Жалпы, біздің ойымызша, бұл опция «рецидив» элементтері бар адамдарды жазалаудың бұлтартпастығын қамтамасыз ете отырып, осы бағыттағы жұмыстың тиімділігін айтарлықтай арттыруға ықпал етуі мүмкін, бұл өз кезегінде алдын алудың бір түрі болып табылады. Алайда мұндай криминализация іс жүзінде әкімшілік преюдицияға негізделген, оның ғылыми-құқықтық мінсіздігі кейбір сарапшыларда күмән тудырады. Бұл ретте, біз аталған мәселеде үлкен проблема таба алмаймыз, өйткені көптеген дамыған елдерде әкімшілік (посткеңестік кеңістік елдерінің классикалық мағынасында) жауапкершілік мүлдем жоқ. Жалпы, қоғам үшін қасақана отбасы дебоширлерді – қылмыстық, әкімшілік азаматтық-құқықтық тұрғыдан – қандай тәртіппен қудалау керек деген ерекше айырмашылық жоқ деп санаймын, адамдар үшін мемлекеттік шаралар тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбанын, оның ішінде барабар (яғни халықаралық уақтылық, парасаттылық және пропорционалдылық қағидаттарына жауап беретін) арқылы толығымен қорғауы маңызды кінәлілерді жазалау.
А. Ластаев
ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкіл