Қауіпсіз ел БРАКОНЬЕРЛІК ЖӘНЕ ОНЫҢ СЕБЕПТЕРІ

• Түркістан облысы, Түркістан қаласы

Браконьерлік – бұл жабайы аңдарды заңсыз аулау, ұстау және жиі өлтіру. Бұл бірнеше себептерге байланысты жасалды, соның ішінде жерді адамдарға пайдалану талап етілді, бірақ соңғы кезде бұл заңсыз әрекет басқа күлкілі себептермен, әсіресе піл сүйегі, жүн, мүшелер, тері, сүйектер сияқты жануарлардың сирек кездесетін өнімдеріне немесе тістеріне деген ұмтылыс үшін жасалды.

Мысалы, керік ауланады, себебі кейбіреулер оның мүйізінің емдік құндылығы бар деп санайды. Қара мүйізтұмсыққа қауіп төніп тұрғандығы соншалық, 1960 жылдан бері қара мүйізтұмсық 97,6% -ға қысқарды. Басқа жолбарыстар, мысалы, мүшелері, терілері мен сүйектері үшін медициналық және эстетикалық себептермен өлтіріледі.

Өз басым бұқаларды аулауға қолайлы мүмкіндіктердің болуына көмектесу үшін күнкөріс емес, олжа іздейтін аңшылардың қасқырды көбірек өлтіру керектігін айтқанын бірнеше рет естідім. Менде жай сөз жоқ …

Таңқаларлық шындық – браконьерлердің басты нысанасына айналған жануарлардың бұл бөліктерінің емдік шипасы бар екені туралы дәлелденген  нақты мәліметтер жоқ. Алайда, браконьерлік тек жойылып бара жатқан немесе қорғалатын жануарларды ғана емес, сонымен қатар кез келген аң-құсты заңсыз өлтіру болып табылады.

Жабайы немесе қорғалатын жануарды лицензиясыз, тыйым салынған түрде, рұқсат етілмеген жағдайда немесе қанжыға сап, өңгеріп кету сияқты басқа да әрекеттер браконьерлік болып саналады. Бұл мақалада браконьерліктің себептері мен салдары және браконьерлікті тоқтатудың кейбір ерекше әдістері қарастырылады.

1. ЛАКС ЖӘНЕ БҰЗЫЛҒАН РЕТТЕУ ЖҮЙЕЛЕРІ

Браконьерлік соңғы уақытта бұл тыйымды айналып өтуге болатын жабайы табиғатты қорғау ережелерінің болуына байланысты өсті. Кейбір мемлекеттік шенеуніктер браконьерлік ережелерін қатаңдатудың  орнына оны солқыладақ, әлсіз етуге барын салады. Өйткені олар одан тікелей пайда көреді.

Мысалы, құқық қорғау органдары мен үкіметте жұмыс істейтін кейбір шенеуніктер сыбайлас жемқорлық пен парақорлыққа бейім және браконьерліктен түскен қаржының тікелей иегерлері болып табылады. Осындай шенеуніктердің қорғанысымен браконьерлер жабайы табиғатқа оңай басып кіріп, аңдарды аяусыз аулайды, қырып-жояды.

2. БАҒАСЫ ЖОҒАРЫ ЖӘНЕ ҚЫМБАТ БАҒАЛАНАТЫН ЖАНУАРЛАРДЫҢ БӨЛІКТЕРІ, ӨНІМДЕРІ МЕН ҮЙ ЖАНУАРЛАРЫ.

Заңсыз жабайы табиғат нарығы-бұл миллиардтаған долларлық сала, сондықтан заңсыз саудадан пайда табатын картельдер мен үкіметтің, сондай-ақ жабайы табиғатты реттеудің шенеуніктері бар.

2019 жылдың қазан айында  жарықө көрген ғылыми журналда ресми есеп бойынша жер шарындағы жануарлар нарығында сүтқоректілердің, құстардың, бауырымен жорғалаушылар мен қосмекенділердің 5 мың 500 -ден астам түрі сатылатына және сатып алынатыны   расталған. Оның ішінде тұқымы жойылуға жақын гүлдердің түрлері де бар.

Бұған дейін  талқыланғандай, кейбір жауапты шенеуніктер жабайы табиғатты қорғау саясатын жүзеге асырғысы келмейді, өйткені олар одан алатын үлкен ақшалай табысқа байланысты немесе кейде заңды үй жануарлары мен жануарлар нарығы үшін саясатты айналып өтеді.

Бірақ олар мұны істей отырып, жануарлардың түрлері жойылып кету қаупі төніп бара жатқанын елемейді. Оған мысал ретінде хайуанаттар бағына немесе экзотикалық үй жануарлары ретінде сатылатын бауырмен жорғалаушылар мен қосмекенділерді алуға болады.

Дулыға, мүйізтұмсық пен панголиннің, піл сүйегіне ұқсайтын каскасына, олардың еті мен таразысына сұраныстың артуы-жабайы табиғат  сауда нарығының қаншалықты кең екенін көрсететін деректер. Мысалы, африкалық панголиндер браконьерлердің негізгі нысаныасына айналды, өйткені бұл жануардың азиялық түрін табу қиынға соғады.

2. ДӘЛЕЛДЕНБЕГЕН ДІНИ, АФРОДИЗИАК ЖӘНЕ МЕДИЦИНАЛЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАР

Кейбір жануарлар діни мақсатта және тұяқ, құйрық, тері, қауырсын, тіс, бас, мүйіз, піл сүйегі және тағы басқа діни рәсімдер үшін ауланды. Мысалы, кейбір тибет монахтары діни міндеттемелері үшін сирек кездесетін жануарларды аулайтыны белгілі.

Кейбір мүйізтұмсықтар сияқты аң аулайды, себебі оның мүйізінің емдік құндылығы бар деп есептеледі. Тасбақалар, орангутандар, жыландар, теңіз жылқылары мен панголиндер көптеген ауруларды емдейтін қытайлық дәстүрлі медицинаның  негізі дәрілік шикізаты болып табылады.

Панголиндер мен тасбақа қаны ұнтақталып,  емдік қасиеттері үшін қолданылады. Буффало мүйізі, жыланның жаңа қаны мен еркек жолбарыстың мүшелерінде  афродизиак пен ерік күші бар деп саналады.

3. ЭЛИТАҒА АРНАЛҒАН ТАҒАМДАР МЕН ЭКЗОТИКАЛЫҚ ТАҒАМДАР

Зебралар, арыстандар, бегемоттар, пілдер, газельдер, жыландар мен жирафтар сияқты кейбір жабайы жануарларды еті үшін өлтіреді, оларды дәстүрлі түрде «бұта еті» деп атайды. Маймылдар мен жыландарды қоса алғанда, бұл жануарлардың еті Африканың кейбір бөліктерінде жеңсік ас болып саналады.

Азияда жабайы табиғаттың экзотикалық тағамдары жыландар, тасбақалар, панголиндер, жарғанаттар, киттер мен орангутандардан дайындалады және эксклюзивті мейрамханаларда элиталық топтағы тұтынушыларға сатылады.

4. ҰЙЫМДАСҚАН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖЕЛІЛЕР

Кейбір жабайы жануарлар адам саудасына, ақшаны жылыстатуға және есірткі картелдеріне қатысы бар қылмыстық желілердің құрбаны болады. Қылмыстық желінің ауқымы Сахараның оңтүстігінде Африкада және оның бөліктерінде,  Азияда  тіршілік ететін жануарды өлтіруге  қуқарлы.

Кейбір жануарларды тірідей ұстайды, сондықтан оларды қылмыстық топтар оны асқақ айбары мен  күшін көрсету үшін ұстайды, ал басқалары үй жануарлары ретінде сатылады. Мысалы, мүйізтұмсықтың негізгі жауы адамдар және броконерлік топтар болып саналады.  Адамдар жануарды мүйізі үшін аулайды және өлтіреді, бұл Азияда сұранысқа ие. Олар сәндік оюлар мен дәстүрлі медицинада қолданылады.

5. ТІРШІЛІК ОРТАСЫНЫҢ ЖОҒАЛУЫ, АҒАШ КЕСУ ЖӘНЕ АДАМДАРДЫҢ ҚОНЫСТАНУ АЙМАҚТАРЫН КЕҢЕЙТУ

Адамзаттың жалпы саны күн санап көбейіп келеді және тірішілік ету аумағы үлкейгендіктен  жабайы аңдардың мекен ететін жері тарылып келеді.  Бұл процесте жануарлар қала салу, оның аумағын ұлғайту, жолдар төсеу, елді мекеннің қоныстануы немесе егіншілікпен айналысуы үшін өлтіріледі.

Жануарлар ауылшаруашылық жерлеріне басып кіргенде немесе малға шабуыл жасаған кезде  олардың дені аштан өледі және қасқана өлтіріледі.

Ағаш кесу,  сонымен қатар жабайы табиғаттың ішкі бөлігіне жолдар мен соқпақтар салу браконьерлерге орманның әр түрлі жабайы жануарлары бар терең жерлеріне сұғына кіруге мүмкіндік береді.

БРАКОНЬЕРЛІКТІҢ ЖОЙҚЫН ӘСЕРІ

1. БҰЛ ЖОЙЫЛУҒА ӘКЕЛЕДІ

Браконьерлік – кейбір жануарлардың қазіргі кезде жойылып кеткен, ал басқалары жойылып кету қаупі төнген жануарлар санатына жататын негізгі себебі. Мысалы, африкалық піл көп мөлшерде ауланды және 2014-2017 жылдар аралығында піл сүйегі үшін 100 мыңнан астам жануар өлтірілді.

Сондай -ақ  жаңа зерттеулер климаттың өзгеруінен туындаған теңіздегі жылы толқындардың әсерінен дельфиндерге қауіп төндіп тұрғанын анықтаған.

Жыл сайын мүйіздері үшін мыңнан астам мүйізтұмсықтар сойылады.  Мысалы, 2020 жылдың наурызындағы жағдай бойынша, бүкіл әлемде солтүстік ақ ақ мүйізтұмсықтың тек екеуі ғана  қалғаны белгілі  болды. Олар қазір Кениядағы Ол Пежета консерваториясында тәулік бойы бақылауда тіршілік етіп жатыр.

Жолбарыстар да заңсыз браконьерліктің салдарынан жойылып кетудің алдында тұр. Африка панголиндері браконьерлердің мақсатына айналды, өйткені олардың азиялық түрін табиғатта кездестіру  қиынға соғады.

2. ЖАНУАРЛАР ЗАРДАП ШЕГЕДІ

Жануарлардың көпшілігіне серуендеуі, бұтақтармен өрмелеуі ​​және ұшуы үшін кеңістік қажет. Олар қолға түскен кезде мұндай артықшылықтар алынады және жануарлар торларда, чемодандарда, қаптарда немесе қораптарда тіршілік етуге мәжбүр болады. Мұның соңы олардың өлімімен немесе азапталуымен аяқталады.

Егер олар аман қалған күннің өзінде өзіне ыңғайсыз, тіршілік етуге қолайсыз, жасанды табиғат аясында тіршілік етуге мәжбүр болады. Адамдар жан-жануарлар мен аң құстардың мекен ететін жерлерін тартып алғанда олардың қалыпты тіршілік етуі қиындай түседі.

3. БҰЛ АДАМ ӨЛІМІНІҢ КӨП БОЛУЫНА ӘКЕЛЕДІ

Браконьерлік қайғылы жолмен көптеген адамдардың өліміне әкелді. Қауіпсіздік күшейтілген кейбір саябақтарда браконьерлер жабайы жануарларға қол жеткізу үшін қорықшылар мен офицерлерді өлтіреді.

National Geographic -тің хабарлауынша, 2009-2016 жылдар аралығында Африкадағы жабайы табиғатты қорғау үшін тағайындалған 600 -ден астам орманшы браконьерлердің қолынан өлтірілген. ДРК -де, мысалы, Вирунга ұлттық паркінде, сол уақытта 170 -тен астам орманшы өлтірілген.

4. ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖЕЛІЛІК ӘРЕКЕТТЕРДІ БІРІКТІРЕДІ ЖӘНЕ ЖАҺАНДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚҚА ҚАУІП ТӨНДІРЕДІ

Браконьерлік және одан кейін піл сүйегінің саудасы басқа да қылмыстармен қатар жүреді, Оған мысал, ақша жымқыру, оның жасырын аударымдары, адам саудасы және сыбайлас жемқорлық, парк қорықшыларын өлтіру қылмыстары кіреді. Мысалы, Африкада браконьерлік топ  қарулы жасақпен байланысты болады.

Соңғы уақытта браконьерлік сонымен қатар жабайы жануарлардан адамға қауіпті вирустық және өлімге әкелетін аурулардың таралуымен байланысты, адамзаттың өмір сүруіне де қауіп төндірді. Оның айқын дәлелі  SARS, Эбола және 2019-2020 жылдардағы Ковид-19 пандемиясы. Бұл дерттен әлемде  мыңдаған адамның мезгілісіз  өліміне әкеп соқтырды.

5. ЭКОЖҮЙЕНІҢ ТЕҢГЕРІМСІЗДІГІ

Экожүйенің өркендеуі үшін табиғатта жыртқыштар болуы керек. Олар шектен популяцияны тежейді және алуан түрлілікті сақтау үшін артығын азық етеді. Табиғаттағы теңгерімділікті сақтайды

Көптеген жабайы жануарлар қоректік тізбектер мен қоректік желілердің тепе -теңдігін сақтауға көмектеседі, егер олар жойылса, экожүйе бұзылады және бұл басқа жануарлардың көбейіп кетуіне  және  өсімдік түрлерінің жойылуына әкеп соқтырады.  Мысалы, егер қарақұйрықтар болмаса, шөп өте биік болады, ал қарақұйрық болмса  арыстан мен гепард аштықтан  өледі. Дәл сол сияқты егер арыстан мен жолбарысты алып кетсе, онда қарақұйрықтар барлық шөптерді жейді және нәтижесі шөлге айналуы мүмкін.

6. ТУРИСТІК ӘРЕКЕТТІҢ ТӨМЕНДЕУІ

Туристер жабайы жануарлардың алуан түріне байланысты оларды көру үшін кейбір елдерге арнайы саяхаттап барады. Егер олар жойылып кетсе немесе саны азайса, онда туризм болмайды және туризмге тәуелді экономикалар құлдырай бастайды.

Сондай-ақ қараңыз Ғалымдар Amazon тропикалық орманы экологиялық құлдырау нүктесіне жеткенде ондаған жылдар ішінде жойылып кетуі мүмкін екенін ескертеді.

 

БРАКОНЬЕРЛІКТІ ТОҚТАТУДЫҢ ЕРЕКШЕ ӘДІСТЕРІ

1. КӨПШІЛІКТІ ТАРТУ

Браконьерлікті ең алдымен құқық қорғау органдары тоқтатады немесе олармен күреседі. Дегенмен, жұртшылыққа жабайы жануарлардың маңыздылығы және браконьерлік олардың экономикасы үшін неліктен зиянды екендігі туралы түсінік беруі қажет.

Бұл жағдайда олар браконьерлікке қарсы шара қолданады және браконьерлік оқиғалары туралы дер кезінде хабарлайды, сонымен қатар жабайы жануарлар тіршілік ететін аймақтардан  аулақ  жүруге тырсады. Бұған қоса, халықты ағарту кезінде жануарлардың бөліктерін медициналық, афродизиак және діни қолдану туралы мифтер жойылады.

2. ЖАБАЙЫ ТАБИҒАТҚА БАРЛАУШЫЛАРДЫ КӨБІРЕК ТАРТУ

Жануарларды қорғау үшін жабайы табиғатты қорғаушылар мен барлаушыларды бұл іске көбірек тарту керек. Бұл қызметкерлердің табыс көзі және олар жойылып бара жатқан жануарларды қорғауға көмектеседі.

3. ҚАТАҢ ЗАҢДАР ШЫҒАРЫҢЫЗ

Әрбір мемлкеттің өзіндік құқықтық жүйелері қалыптасқан және өздеріне тән  тәжірибелері қалыптасқан. Дегенмен, браконьерлік әлі де жалғасуда, яғни бұл заңды әлі де қатаңдатуды қажет етеді деген сөз. Жануарлардың түрлі мүшесіне болған сұраныс пен оның саудасын және экзотикалық үй жануарларын сату-сатып алуды шектеу үшін осы бағытта көп жұмыс жасау қажет.

Заңдарды қатайту сонымен қатар браконьерлерге және басқа да жануарларға қатысты қылмыстар үшін қатаң жаза қолданылатынын білдіреді.

4. ЖАНУАРЛАРҒА ҚОРҒАН БОЛЫҢЫЗ ЖӘНЕ ОЛАРҒА ҚАСИЕТТІ ОРЫН БЕРІҢІЗ

Кейбір жануарлар жойылу алдында тұр, оларды тек қорықтарда ғана қорғай алады. Көптеген жануарларға да солай істеу керек, сонда олардың популяциясы жоғарылайды.

5. АУДАНДАСТЫРУ (ЖАБАЙЫ ЖАНУАРЛАРҒА ЖЕР БӨЛУ)

Жабайы табиғат  аумағының басталатын және аяқталатын жерін анықтау үшін көп нәрсе істеу керек. Осылайша адамдар құрылыс, қоныс аудару немесе ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге қол сұқпайды. Мұндай жерлерден табылғандар кіру себептеріне қарамастан браконьерлер ретінде  жазаға тартылуы керек және заң аясында мейілінше жазалануы қажет.

6. ТАБИҒАТТА ТРЕКЕРЛЕР МЕН СЕНСОРЛАРДЫ КӨБІРЕК ҚОЙЫҢЫЗ

Жануарлар әлемін бақылауда зиянсыз және анықталмайтын трекерлерді қолдану қажет, бұл диспетчерлік бөлмелердегілерге жануарлардың саны, олардың орналасқан жері және оларға қандай қатер төнетіні туралы нақты мәліметтер алуға мүмкіндік береді.

Бұл браконьерлікпен, ағаш кесумен және жабайы табиғатты бүлдірудегі басқа да заңсыз әрекеттерімен күресудің қарапайым тәсілі, қорықшылардың жабайы табиғатта қалуын талап етпейді.

7. ЖАНУАРЛАРДЫҢ БӨЛШЕКТЕРІ МЕН ӨНІМДЕРІН САТЫП АЛУҒА ЖӘНЕ САТУҒА ТЫЙЫМ САЛУ

Жабайы жануарлардың бөлшектерін сатып алуға және сатуға тыйым салу, әсіресе жануарлар базарында браконьерлікті айтарлықтай төмендетуі мүмкін. Егер жануарлардың мүшелерін, ағзаларын саудалау заңмен қорғалса, оларға қасқөйлік жасайтындар саны аазяды. Бұл кәсіппен айналысатындардың көпшілігі жабылады. Сайып келгенде, бұл олардың мүшелері мен ағзалары үшін өлтірілетін жануарлардың санын азайтады.