ТЕМЕКІ ШЕГУДІҢ, МАСКҮНЕМДІКТІҢ, НАШАҚОРЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУ

• Түркістан облысы, Түркістан қаласы

Темекі шегудің мен маскүнемдіктің адам ағзасына теріс әсері

Темекі шегудің зиянытуралы көп айтылды. Алайда, осы зиянды әдеттің таралуынан пайда болатын әсерлер ғалымдар мен дәрігерлердің мазасыз хәлге түсіріп келеді. Өйткені әлі де адамдар көпшілігі темекі шегуді денсаулыққа зиянды деп санамайды.

Темекі шегу-зиянсыз сабақ емес, оны күш-жігерсіз лақтыруға болады. Бұл нағыз нашақорлық,  мұны көптеген адамдар шындап қабылдамайды.

Темекі шегушілерде никотинге сезітал ми орталықтары тежеліп тұрған күйге түсіреді, сол себепті олардан бастау алатын жүйке ұшында тіндердің қалыпты құрылымы мен функцияларына қажетті заттардың жеткіліксіздігі пайда болады. Темекі шегу нәтижесінде көптеген ұлпалар мен мүшелерде жүйке дистрофиясы байқалады, ал оның аясында әртүрлі ауруларға бейімділік пайда болады.

ТЕМЕКІ ШЕГУГЕ НЕМЕСЕ ШЕКПЕУГЕ БОЛАМА?

Темекі жапырақтарында ең улы өсімдік алкалоидтарының бірі никотин бар. Никотин өсімдік тамырларында өндіріледі және сол жерден басқа бөліктерге, соның ішінде жапырақтарға түседі. Темекінің әртүрлі сорттарында никотин мөлшері 0,3 – тен 7% – ға дейін болады, Оның ең көп мөлшері-темекінің арзан сорттарында болса, ең азы – қымбат бағалы темекілерде. Темекі шегу кезінде никотин ағзаға түседі. Никотиннің 30-60 миллиграмм мөлшері адамды өлімге әкеп соғады, Ал 5-6 миллиграмм да қатты улануға әкеледі.

Аз мөлшердегі никотин жүйке жүйесіне әсер етеді, оның салдарынан адамның аса ауыр дертке  шалдығуы әбден мүмкін (тыныс алудың тоқтауы, жүрек қызметінің тоқтауы). Никотинмен улану симптоидарда шылым шегетін адамдарда:

Жүрек айнуы (кейде құсуы), бас айналуы және бас ауруы пайда болады. Тұрақты темекі шегушілерде, керсінше, ми іс-әрекеті қозғалады және қанағаттандыру сезімі пайда болады.

Темекі шегу – бұл зиянды әдет ғана емес, Адам ғазасының  есірткіге тәуелділігінің белгілі бір түрін (никотинизм) тудырады.

Никотиннің басты қаупі никотин тәуелділігі. Темекі түтінінің барлық зиянды компоненттерінің ағзаға түсуімен сөзсіз ілесе жүріп, адамды үнемі темекі тұтынуға мәжбүрлейді.  Ал темекі құрамында ондаған химиялық қосылғыштар бар: аммиак, кадмий, сірке суы және стеарин қышқылы, гексамин, толуол, мышьяк, метанол және тағы басқалар.

Осыған орай, темекі құрамындағы никотин мөлшерін азайту темекі шегушілердің бойында тәуелділікті тежейді. Және олардың зиянды әдеттен уақытында тоқтай алатынына ықпал етеді. Алайда, бұл барлық жерде, мүлдем керісінше. Темекі шегуге құмарлықтың зияндылығы қазіргі заманғы адам аксиома ретінде қабылданғанына қарамастан, темекі шегудің “жеңіл” маркасына көшкен шылым шегушілер көбейіп келеді, Бұл әдетте,  оларды уақытша тыныштандырады.

Бүгінгі күні н темекіден келетін зияңды азайту туралы ойламаған бірде-бір темекі компаниясы жоқ. Өндірушілер кәдімгі темекі құрамындағы қауіпті химиялық элементтердің деңгейін ең аз мөлшерге дейін қысқартуға тырысады.

“ЖЕҢІЛ” ЖӘНЕ “УЛЬТРА ЖЕҢІЛ” ШЫЛЫМ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

“Жеңіл” шылым маркалары зияңды болып табыла ма, әлде бұл дәм мен хош иістің күшін көрсету тәсілі ғана ма?.. “Өкпеде” және “ультра жеңіл” темекі құрамында шайыр (1 миллиграммға дейін) және никотин (0,1 милиграммға дейін) азайғанына қарамастан, осы маркалардың темекі шегетіндер сияқты токсиндерді өз ағзасына жиып алады. Зерттеушілер бұл канцерогендік заттардың санындағы елеулі айырмашылықтарды да таппады. Бірақ бұл мамандардын пікірінше,” жеңіл ” темекі дәстүрлі темекіден әлдеқайда көп зиян келтіруі мүмкін дегенді білдірмейді. Дәлел ретінде кейбір адамдар”жеңіл” темекіге көшкен кезде күні бойы оларды көп мөлшерде шеге бастайды, сондықтан тұтынылатын улы заттардың мөлшері бұрынғыдай қалады. Сонымен қатар, жеңіл темекі шегуде адамдар терең демалады. Сондықтан темекінің” жеңілдігі ” олардан пайда болған ауруларды емдеу жеңілдігі байланысты деп өзімізді алдаймыз. Темекі шегу– бұл зиянды әдет. Денсаулыққа зиян келтіретін нәрсе.

Бүгінгі таңда адам өзінің моральдық және физикалық әл-ауқаты туралы жиі ойлана бастағаны жақсы.

Мәселен,темекі шегетін тұрғындардың арасында 40 пайыз, алкогольді асыра пайдаланушылардың арасында 98 пайызы ы бар. Өкінішке орай, өмірде олар бір-бірімен жиі үйлеседі.

“МАСКҮНЕМДІКТІҢ АЛДЫН АЛУ”

Ағзада алкоголь әсер етудің мынадай түрлерін көрсетеді: ми жасушаларына токсикалық әсер етеді, мидың биологиялық процестерін өзгертеді, ағзаны энергиямен қамтамасыз етеді, орталық жүйке жүйесінің жұмысын баяулатады, оның тиімділігін төмендетеді, анестезиялаушы зат ретінде әрекет етеді, несептің өңдірісін ынталандырады. (алкогольді көп қабылдаған кезде, бауырды уақытша істен шығарады (спирттік бауырдың шамамен үштен екісі істен шығуы мүмкін, бірақ бауыр жұмысы әдетте бірнеше күннен кейін толық қалпына келеді).

Бауырдың зақымдануы алкогольдік гепатит пен циррозға әкеп соғады,  оның соңынан асцит (іштегі сұйықтық), бактериялық перитонит (іш қуысының төсеніші қабынады), мидың зақымдануы, варикозды тамырлардан өңеш қан кетуі (бауыр көктамырында жоғары қысым болғанда), көкбауырдың ұлғаюы, функциялық бүйрек жеткіліксіздігі, анемия жүреді.

Алкоголь ағзаның гормоналды реттеу жүйесін бұзады, ал бұл сала олардың ең үлкен ауруларға әкеліп соғуы мүмкін.

ЕСІРТКІНІҢ АДАМ АҒЗАСЫНА ТЕРІС ӘСЕРІ

Есірткі ең алдымен жүйке жүйесіне, сондай-ақ бүкіл адам ағзасына ерекше әсер етеді.   “Дозаны” қайталап қабылдағанда қысқа мерзімде ағзаның созылмалы улануының ауыр медициналық салдары дамиды: ішкі органдардың, жүйке жүйесінің, бас миының зақымдануы. Әртүрлі психикалық бұзылулар пайда болады, жеке адамның тозуы, жұмысқа қабілеттіліктің жоғалуы артады,біртіндеп толық мүгедектік байқалады.            Науқастардың өлімі тұрақты наркоинтоксикацияның салдары болып табылатын ауыр аурулардың асқынуымен ғана емес (жіті жүрек немесе бауыр жеткіліксіздігі сияқты), сонымен қатар препараттардың артық дозалануымен, масаң күйдегі жазатайым оқиғалармен, жүйке ұстамасында өзін-өзі өлтірумен, абстинентті азап уақытында туындайды. Науқастар лас шприцтерді қолданған кезде қан жұқтырудан, қан тамырларының тромбозынан, ал соңғы жылдары ЖҚТБ – дан, В және С вирусты гепатиттерінен көз жұмады.

Нашақорлар өздерін физикалық жағынан ғана емес, рухани жағынан да бұзады.Олар үшін психикалық бұзылулар тән:жан күйзелісі, қараңғылық, суықтық, мазасыздану, эмоциялық қарым-қатынас, терең өзімшілдік. Ауру барысында энергетикалық және еріктік тонус күрт төмендейді,есірткіге тартылудан басқа барлық емдеу мен қажеттіліктерді жояды. Барлық есірткелер, ағзаға енгізу жолында қарамастан, көп немесе аз дәрежеде міндетті түрде зақымдайды:

жүйке жүйесі (оның ішінде ми);

иммундық жүйе;

бауыр;

жүрек;

жеңіл;

Конопля: оның темекі шегу созылмалы бронхит, иммунитеттің бұзылуы, жүрек-тамыр, миокардит, жүрек аритмиясы, бауырдың улануы,мидың ауыр зақымдануы.

Психостимуляторлар:

Зат алмасуын, соның ішінде бас миын күрт күшейтеді, жүрек қысымының жиілігін күрт арттырады және қан қысымын арттырады. Бұл ретте өмірлік жүйелерді іске қосу үшін қажетті энергия ағзаның резервтік қорларынан алынады. Психостимуляторларды қолдану кезінде резервтер өзі қалпына келтірілмейді. Жүрек-тамыр жүйесі зардап шегеді-ауыр аритмиялар пайда болады, жүрек тоқтауынан қайтыс болуы мүмкін, миокард инфарктісі, психоз дәрежесіне жеткен ауыр депрессия дамиды.

Галлюциногендер:

Негізінде қарасора препараттарын қолдану кезіндегі асқынулар, өкпенің зақымдануын қоспағанда, бұл препараттардан әрқашан ми зардап шегеді. Психоздарды және үнемі қолданғанда үнемі психиканың қайтымсыз зақымдануын тудырады.

Ұйықтататын-седативті дәрілер: зақымдаушы әсердің спектрі мынадай: “ми-бауыр-жүрек”, тұрақты және ұзақ ұйқысыздық, бас миының спецификалық зақымдануы (энцефалопатия), галлюцинация, жүрек-қаңтамыр жүйесінің зақымдануы. Есірткі ерлер мен әйелдердің репродуктивті жүйесінің жай-күйіне теріс әсер етеді, адамның жыныстық өміріне, кейіннен оның балаларына да әсер етеді. Ақыр соңында есірткі қолдану адамдардын отбасын бұзады. Сонымен, әйелдерге жыныстық емдеу жүйке және гормональды бұзылыстар, сондай-ақ гипоталамус пен гипофиз арасындағы күрделі үйлесімнің бұзылуы нәтижесі әлсірейді.

Есірткі ұрықтың қалыптасуына өте күшті теріс әсер етеді. Нашақор ата-аналардың балалары әртүрлі ақыл-ой және физикалық ауытқулармен туады. Сонымен қатар, ата-аналардың есірткі қолдануы олардың балаларының денсаулығына зиянды әсер етеді, олар анасының құрсағында болғанда ғана емес, босанғаннан кейін де олардың дамуы тежеледі. Есірткіні қолданатын аналар балаларын емізе алмайды. Нашақор ата-анадан туған,балалар нашар дамиды ақыл-ой және дене дамуында өз қатарластарынан артта қалады.

ШЫЛЫМ ҚОСПАЛАРЫНЫҢ ТЕРІС ӘСЕРІ

Құрамында улы компоненттер бар өсімдік тектес өнімдерді сату жалғасуда. Тауар қоспаларын сатушылар қазіргі уақытта өте белсенді, көрнекі және қол жетімді түрде балық азығы ретінде өз тауарларын жарнамалайды.Темекі қоспалары барлық есірткі сияқты адамның денсаулығына зиянды әсер етеді. Оның құрамына кіретін каннабиоидтар адамның ми жұмысын бұзады, тыныс алу органдарына, жүрек-қантамыр және репродуктивті жүйеге зақым келтіреді. Қоспаны темекі ретінде шегу ағзаның барлық психикалық қызметінің нашарлауына әкеліп соғады.

Синтетикалық есірткілерді пайдалану орталық жүйке жүйесіне ұзақ мерзімді зиянды әсер етеді.Сонымен қатар, мұндай есірткі жиі стерильді емес жағдайларда жасалады және ағзаға әртүрлі қауіп төңдіреді.

Шылым қоспаларының сараптамасы осындай қоспалардың құрамына кіретін заттардың галлюциногенді және психотроптық әсер ететін, құрамында улы компоненттер бар және адам өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретінін анықтады. Шылым қоспаларын қолдану жағымсыз психикалық әсерлердің әртүрлі спектрін тудыруы мүмкін.

НАРКОЛОГТАР ЕСІРТКІГЕ ТӘУЕЛДІЛІКТІҢ АЛТЫ ДАМУ КЕЗЕҢІН АНЫҚТАЙДЫ:

1-ші кезең -пайдалану

Адамдар көбінесе есірткіні жастайынан тұтынуды бастайды. Тәжірибе көрсеткендейі оның ең көп тараған себептерінің ішінде әуесқойлық, беделді тұлғалардың әсері, жаңа әсерге құштарлық, еліктеуге ұмтылу және топқа қатыстылыққа ұмтылу деп аталады.

2-ші кезең-эксперимент

Есірткінің және басқа да психобелсенді заттардың (ПБЗ) әртүрлі түрлерімен тәжірибе жасау басталады. Тұтыну көбінесе эйфоризациялық әсерге жету ниетімен жүреді.

3-ші кезең-әлеуметтік тұтыну

Затты пайдаланудың белгілі бір түрі қалыптасады. Қолдану белгілі бір топтармен болады. Әдетте, көптеген нашақорлар 35 жасқа дейінгі адамдар. Бұл ретте есірткеге тәуелді жасөспірімдердің саны өсуде.

4-ші кезең-әдеттегі қолдану

Тұтыну үйреншікті болып, сол затты қолданатын достарды табуға ұмтылады (әрқашан толық саналы емес).Есірткіге деген қажеттілік және ол әрқашан қол жетімді болуына алаңдаушылық туындайды. Қажетті әсерге жету үшін үлкен дозаны қабылдау керек.

5-ші кезең-шамадан тыс пайдалану

Өзара қарым-қатынастардағы проблемалар, жұмыстағы қиындықтар, қаржылық проблемалар мен заңдағы проблемалар басталады, бұл стрессті алып тастау одан да көп мөлшерде қолдануға әкеп соғады.Есірткі эйфорияға жету үшін емес, абстиненция, “сынықтар” көріністерін жеңілдету және жою үшін қабылданады

6-ші кезең-ауыр құмарлық

Пайдаланудын теріс салдарына (қатынастардың бұзылуы, жұмыстың жоғалуы, қылмыстық қудалау қаупі, денсаулыққа байланысты проблемалар) қарамастан жалғасады. Адам өзінің есірткі пайдаланумен теріс салдар арасындағы байланысты көруді тоқтатады.

Есірткі заттарына тәуелділік дамыған кезде бұл кезеңдер өте тез өтуі мүмкін, сондықтан адамдар сол кезде соңғы кезеңде ғана құрдымға кеткенін түсініп, өзгелерден көмек сұрайды.

Сондықтан бір сәттік эйфория үшін денсаулықтарынызды, өз келешегіңізді жарқын толыққанды өмірдің перспективаларын жоғалтуға көз жұма қарамаңыздар.